VeertigVragen #31. Een absolute waarheid?
Goedemorgen <<Naam>>. Tijdens de Vastentijd behandel ik elke dag een vraag van een lezer. Vandaag gaat het over het zoeken naar de waarheid met onze beperkte hoofden.
"Je bent altijd onderdeel van een systeem, maar hoe kun je bewust onderdeel zijn van een systeem en tegelijkertijd geloven in de waarheid en in God op een manier die ontzettend cultureel bepaald is? Bestaat een objectieve waarheid wel? En zo niet: geloven we dan niet in een God die gevormd is door hoe ons systeem Hem heeft gemaakt? Hoe kun je dan zoeken naar de waarheid?"
|
|
Beste "Ab Soluut",
Er bestaat geen absolute waarheid. Dat is de absolute waarheid.
Die paradox, of gewoon tegenstrijdigheid, schreef een dominee eens spottend op het bord tijdens catechisatie. Moet ik altijd even aan denken als ik me met deze vragen bezighoud.
Er kan best een absolute waarheid zijn. Misschien is het wel ondenkbaar dat die er niet is. Maar daar hebben we helemaal niet zoveel aan in onze persoonlijke zoektocht naar waarheid. Waarom niet? Omdat we, zoals jij al aangeeft, onderdeel zijn van een systeem en van een cultuur die ons denken grotendeels bepaalt. Bovendien hebben we maar kleine hoofdjes en hartjes. Daar past die absolute waarheid helemaal niet in.
Onze hersenen zijn in feite de hele dag aan het filteren en de waarheid aan het verkleinen. Anders was de wereld niet leefbaar. Terwijl ik hier zit te typen gebeurt er van alles om mij heen. Er tikt een klok, er trilt een theeglas, er spelen kinderen buiten, er vliegen vogels en vliegjes en vliegtuigen voorbij, mijn maag knort. Dankzij mijn brein, dat de nuttige delen van de waarheid voor mij klaarzet en de niet direct relevante delen naar de achtergrond laat schuiven, kan ik dit antwoord toch aan je schrijven; heb ik focus genoeg.
Zoeken naar de absolute waarheid,
dat raad ik je eerlijk gezegd van harte af.
Je loopt het risico dat je in zoveel bronnen ondiep graaft, dat je nergens water vindt. Want waar te beginnen? Je loopt ook het risico dat je je verstand verliest, omdat het tenslotte te klein is om met zulke grootse zaken te spelen.
Als ik kijk naar mijn eigen vak, laten we zeggen: het vertellen van Bijbelverhalen in Nederland anno 2019. Denk je dat ik enigszins in de buurt kom van een absoluut correcte uitleg van brieven van Paulus? Er zitten tweeduizend jaren en nog meer kilometers tussen mij en de beste man. Oudgrieks is niet mijn moedertaal, ik ken de geadresseerden van zijn brieven niet, ik ben niet joods opgeleid, ik heb het lijf van Paulus niet, heb zijn gevangenschap niet ervaren.
We kunnen hier volgens mij 3 conclusies aan verbinden:
1. Bij die absoluut correcte uitleg komen we nooit.
2. Afhankelijk van je voorwerk en je begrip en nabijheid tot Paulus en zijn geadresseerden kun je wel een betere of een minder goede uitleg hebben.
3. Er worden al tweeduizend jaar lang uiteenlopende uitleggingen van Paulus' brieven gegeven. We kunnen niet anders dan ervan uitgaan dat daar meerdere goeie varianten van zijn geweest en zullen zijn.
Laten we deze nog eens terugkoppelen naar jouw vraag.
1. Nee, de absolute goddelijke waarheid ga je niet kennen. Dat komt inderdaad onder andere door jouw persoonlijke en culturele denkkader waar je niet of nauwelijks buiten kunt. Tip: leer die als een verrijking zien in plaats van een beperking, want zo'n denkkader helpt jou leven.
2. Punt 1 maakt het nog niet automatisch zinloos om naar de waarheid te zoeken. Zoals ik dichterbij Paulus kom door zijn taal en cultuur te onderzoeken, zo kun je dichterbij de waarheid komen wanneer je serieus en positief en grondig de wereld en het leven onderzoekt. Tip: het kan helpen om te proberen te denken buiten jouw vertrouwde cultuur, maar het kan juist ook helpen om je extra te verdiepen in die cultuur. Probeer ze allebei.
3. Er zijn ruim zeven miljard mensen in leven (en misschien wel honderd miljard overleden). Daar zitten heel veel uiteenlopende verhalen over de meest essentiële kwesties tussen. We kunnen niet anders dan ervan uitgaan dat ze niet allemaal goed, maar zeker ook niet allemaal fout zijn geweest. Verschillende facetten van één diamant, en wat zou daar ook mis mee zijn? Tip: sluit vriendschappen, leer van anderen, dat brengt je nader tot elkaar én de waarheid.
**Bonus**
Je vraagt of ons systeem God niet heeft gevormd. Het antwoord is 'ja, minstens tot op zekere hoogte'. Dat is waarom de profeten van beeldenstormen hielden. Eens in de zoveel tijd moet je je godsbeeld weer eens flink aan de tand voelen en zo nodig kapotslaan. Zie daarover ook aflevering 7 van deze mailreeks.
Fijne dag, tot morgen!
|
|
|
|
|
