View this email in your browser

VeertigVragen #32. Mag een christen in het leger?

Beste <<Naam>>. Tijdens de Vastentijd behandel ik elke dag een vraag van een lezer. Vandaag gaat het over het vraagstuk van 'rechtvaardig geweld'. En of dat bestaat.

"Hoe kan de christen als hij zijn naaste moet liefhebben (Leviticus) bereid zijn het leven van zijn medemens te nemen? Als hij in het leger zit, militaire dienstplicht vervult, oorlog voert ... Staat dit niet op gespannen voet met elkaar? Lees en adem ook de geest van de Bergrede (Gulden Regel, liefde voor de vijand), Wie het zwaard opneemt tegen een ander zal erdoor omkomen, Als Mijn Rijk van deze wereld zou zijn, zouden mijn dienaren voor Mij gestreden hebben, etc."

Beste "Pa Cifist",

u stelt het als een retorische vraag, geloof ik - zelf weet u uw antwoord al. Het is wel een boeiend thema: de oude kwestie of het voor een christen eigenlijk wel geoorloofd is om geweld te gebruiken.

Voordat je wegklikt:

nee, je hebt geen militaire dienstplicht anno 2019 en misschien zit jij niet in het leger en ken je er ook niemand. Maar jouw belastinggeld gaat voor een deel naar militair budget, Nederland zit in militaire unies, zendt legereenheden uit én is wat het is door Canadees en Amerikaans militair ingrijpen in de vorige eeuw. Je kunt je dus niet helemaal verschonen van dit dilemma, de vragensteller heeft gelijk.

De discussie is al heel oud.

In 295 is Maximilianus onthoofd omdat hij dienstplicht weigerde vanuit zijn christelijk geloof. De legerleiding wierp tegen dat er toch genoeg andere christenen in het leger zaten, maar hij volhardde. Tijdens de Vietnamoorlog noemde een groep geestelijken zich naar hem, in protest tegen de Amerikaanse inmenging daar.

Tertullianus (kerkvader, een ruime eeuw na het Nieuwe Testament) vond dat een christen geen soldaat mocht worden. Origenes (zelfde tijd) kende ook zijn pacifisme. Dit zijn geen kleine namen. Later werd het hele rijk christelijk en werd vechten in het leger dus 'vechten voor de Heer'. Weg pacifisme - deels. Totdat het christelijk pacifisme wederopstond tijdens de Reformatie, bij de Dopers/Anabaptisten/Mennonieten. In Nederland vind je het huidige christelijk pacifisme bijvoorbeeld bij de Catholic Workers, in het Jeannette Noëlhuis. Daan Savert woont daar - kijk hier zijn verdediging van christelijk pacifisme.

(tekst gaat onder het plaatje verder)

Natuurlijk, dit was maar een willekeurige greep.

Ik wilde laten zien dat christelijk pacifisme bestaat, en dat het geen moderne uitvinding is maar iets dat in de kerk van alle eeuwen voorkwam.

Dat gezegd hebbende: er is altijd een groep christenen geweest die het wél verantwoord vond om deel te nemen aan militaire activiteiten (of die te steunen). Van de paar bekeerde soldaten in het Nieuwe Testament lezen we niet dat ze stopten met hun werk. Misschien volgden ze Paulus' aanbeveling: 'Laat iedereen ook na zijn bekering gewoon zijn werk blijven doen'. Ten tijde van de genoemde Origenes, Tertullianus, Maximilianus zaten er zeker al christenen in het leger.

Daarachter zit in alle gevallen het (niet per se religieuze, maar meer algemeen ethische) idee van de 'rechtvaardige oorlog'. Die gedachte gaat als volgt. 'Doden is nooit leuk, maar soms moet je strijden tegen een dictator, of je verdedigen tegen een invasie, of geweld plegen om erger geweld te voorkomen'.
Christenen die dat aanhangen hebben natuurlijk best een aantal argumenten. Zoals het feit dat justitie geweld mocht gebruiken volgens de wet van Mozes. Dat God zich in het boek Jozua gerust van een leger bediende (en Davids veldtochten werden geroemd in de Bijbel).

Zeker, 'Wie het zwaard gebruikt zal erdoor omkomen', maar ook: 'Ik ben gekomen om het zwaard te brengen'. Als we met losse Bijbelcitaten gaan strooien kunnen we beide kanten op in deze discussie.

Dat is dan ook mijn enige antwoord op je vraag.

Beide houdingen hebben oude papieren binnen het christendom. Het is niet vanzelfsprekend 'voor' of 'tegen'. Geweld is altijd iets vreselijks, en de wereld is soms een vreselijke plek. Leg de nadruk op het eerste deel van de zin en je neigt naar pacifisme, leg de nadruk op het tweede deel en je concludeert misschien dat geweld soms noodzakelijk is omdat de wereld nu eenmaal geen sprookjesbos is. (Ook in dat bos komt geweld voor, overigens).

Voor mijzelf zeg ik: welk antwoord ik hier ook geef, ik heb boter op mijn hoofd. Moet ik de pacifist uithangen terwijl mijn welzijn niet concreet bedreigd wordt en ik niet weet wat onderdrukking is? Moet ik de rechtvaardige oorlog gaan verdedigen alsof ik een computerspelletje speel of een koelbloedige berekening maak tijdens een potje Risk? Geen christelijke behoefte aan.

Ik hoop stiekem dat ik pacifist zal blijken op een moment dat het erop aankomt. Ik hoop nog vuriger dat het er nooit op zal aankomen, in Gods naam.

Steun deze serie, bepaal zelf wat je betaalt

Betaal voor mijn thee terwijl ik dit schrijf (tikkie 1 euro)

Stel zelf een vraag