VeertigVragen #15. Wat is het kwaad?
Goedemorgen <<Naam>>. Tijdens de Vastentijd behandel ik elke dag een vraag van een lezer.
Vandaag gaat het over het kwaad. Hopelijk valt het je niet te zwaar op de maag vanochtend.
"Hoe kijk je aan tegen het overwonnen kwaad met Pasen. Is het kwaad iets buiten de mens, of is het ermee verbonden (Jezus tegen Petrus: ga weg achter mij Satan)."
|
|
Beste "Zwartkijker",
als tiener las ik weleens boeken van Frank Peretti of Randy Alcorn. Daarin kon de schrijver heel makkelijk schakelen van een normale roman-verhaallijn (over een ongelukkige journalist of een echtscheiding of een auto-ongeluk) naar een scène in de hemelse gewesten. Nee, zeg, terwijl jij ruzie met je vrouw hebt zijn er in werkelijkheid engelen en demonen met elkaar aan het vechten om jullie ziel en zaligheid.
Het waren wat letterlijke en kitscherige interpretaties van Brieven uit de Hel van C.S. Lewis, toch de godfather van het genre 'demonenromans'.
[tekst gaat hieronder verder]
Daardoor ben ik later
wat kritischer geworden richting duivelsgeloof. Ik zag dat 'de slang' in het paradijsverhaal helemaal geen duivel of satan wordt genoemd. Ik vond de satan in het verhaal van Job vooral een literair personage - het is niet alsof ik kan geloven dat ons lijden het gevolg is van pokerspellen tussen God en de duivel. Verder zag ik weinig duivel in de Bijbel, behalve dan wanneer Jezus verleid wordt in de woestijn (een prima punt om een duivelspersonage te introduceren) en wanneer een onverklaarbare ziekte een naam moest krijgen. 'Hij had last van een demon' schrijf je tegenwoordig als 'hij had epilepsie', of schizofrenie of suikerziekte of zeg het maar.
Een persoonlijke duivel in een schimmige parallelle realiteit, bedacht ik mij, daar geloof ik niet langer in. Je kunt de Bijbel, maar bovendien het leven ook anderszins interpreteren.
Het kwaad dat overwonnen moet,
en dat zich als een stel aasgieren verzamelt rond het kruis van Jezus van Nazareth, zit inderdaad in onszelf. Het is onze neiging tot massaal geweld, zoals ik in de eerdere editie over de kruisiging schreef. Onze gevoeligheid voor populisme. Het is onze angst voor alle mensen die ons wereldbeeld, ons comfortabele leven willen tarten zoals Jezus dat deed. Het is onze vervelende gewoonte om geweld te gebruiken om de goede orde te bewaken, zoals de Romeinen deden. Het is onze angst/hebzucht/jaloezie/haat/kortzichtigheid of noem het maar op, waardoor Judas en Petrus hem verraadden, de rest in slaap viel en hem niet kon helpen of zelfs maar steunen. Het is ons religieuze en politieke machtsmisbruik. Het is ons sadisme. Het is, kortom, alles waardoor ieder afzonderlijk lid van die menigte toen heel hard 'Kruisig hem!' riep.
Daarom zei Jezus gerust 'satan' tegen Petrus. En Eva die verleid werd - die werd aangesproken op verlangens die allang in haarzelf zaten. Net als Jezus in de woestijn. Heb je geen duivel voor nodig; dat stemmetje zit in ons eigen hoofd.
Maar het is ook buiten ons.
Er is bijvoorbeeld zoiets als 'tragiek'. Een vrouw houdt van een man, maar deze man blijkt al van een andere vrouw te houden. Een ski-ongeluk. Een nare ziekte. Niemand hier doet satanisch kwaad, maar toch heb je het gevoel dat de duvel ermee speelt.
Kwaad dat je voorouders deden, zoals zwarte mensen tot slaaf maken of het klimaat verkloten zodat de zeespiegel een andere generatie gaat bedreigen. Er is geen individuele verleiding, geen duiveltje in één mens aan te wijzen, maar mijn God, zeker is dat satanisch kwaad waarvan je verlossing wilt.
Soms is het groter dan jezelf. Overstijgt het kwaad één mens, overstijgt het kwaad zelfs dé mens. Als dat bij het goede gebeurt, noem ik het God. Als het bij het kwade gebeurt, noem ik het gerust de duivel.
Met name bij ziekten
kom ik het tegen dat weldenkende 21e-eeuwers ineens weer over duiveltjes beginnen te praten. Hoe noem je die depressie anders, die de hele dag tegen jou zegt dat je niets kunt, niets waard bent, je nooit meer goed zult voelen? Waarom geven sommige kankerpatiënten hun ziekte een naam? Schelden diabetici hun eigen ziekte uit?
Gewoon, omdat 'iets' soms zo'n intense, nare realiteit kan zijn dat je er een 'iemand' van maakt. En verlos ons van de Boze, bidden we dan. Een gebed dat iedereen snapt.
Een paar dagen geleden
ging het hier over de Drie-Eenheid. Ik zei toen: het is een mooie manier om over God te spreken op drie wijzen, die onderling samenhangen. Je kunt zeggen dat God helemaal hoogverheven is. Jou ver overstijgt. Je kunt zeggen dat God in jou is, als Heilige Geest. Je kunt zeggen dat God de naaste is, een Christusfiguur.
Spiegel dat eens naar het kwaad. Soms overstijgt het kwaad jou en alle mensen. Soms weet je: dit kwaad zit heel diep in mij en ik ben er zelf de auteur van, of in ieder geval gaf ik eraan toe. Soms ervaar je dat het kwaad iets is dat gebeurt tússen mensen: zet een groep mensen bij elkaar en er zal geheid een hoop nieuwe ellende gecreëerd worden. Een onheilige drie-eenheid: satan boven ons, satan tussen ons in, satan in onszelf.
En dan veertig dagen vasten en bezinnen om er je ogen niet voor te sluiten,
om je bewust te worden van het kwaad naast, in, door, rondom jou,
om Christus te volgen in het afzweren van dat kwaad,
om Christus na te spreken als hij zegt: het kan wel degelijk zijn volbracht,
geloof, hoop en liefde zullen winnen.
Tot morgen.
|
|
|
|
|
