VeertigVragen #23. Bijbel aan een update toe?
Hallo <<Naam>>. Tijdens de Vastentijd behandel ik elke dag een vraag van een lezer. Vandaag gaat het over de Bijbel, een prachtig boek. Maar wel een beetje oud.
"Progressieve christenen zeggen vaak: de bijbel is op dit en dat vlak niet meer relevant voor deze tijd. Als dat zo is, waarom schrijft God dan niet nóg een boek? Denkt de Here ook, jullie zoeken het zelf maar uit!"
|
|
Beste "Werk uw testament nog eens bij",
de canon kwam ergens in de eerste eeuwen tot stand. Laten we zeggen, tussen de hoogtijdagen van het Romeinse rijk en de afbrokkeling daarvan. Blijkbaar was er toen behoefte aan een soort vastigheid te midden van veranderende volkssamenstellingen, landsgrenzen, culturele verhoudingen. De christenen (en mogelijk ook de joden) debatteerden over welke boeken écht een speciale status moesten krijgen.
Zo eindigden wij met het boek der boeken waarvan sommige christenen dapper roepen dat ze het 'van kaft tot kaft' geloven.
In die periode is veel verloren gegaan dat eigenlijk best de moeite waard was geweest. Voor protestanten vallen de 'apocriefen' nog te ontdekken en wie in de kerkvaders of oude joodse commentaren wil kijken kan haar lol zeker op. Zelfs als je die allemaal leest, is er nog genoeg dat voor ons gevoel verzwegen wordt. Moderne vragen die niet beantwoord worden door de oude geschriften.
Is God gestopt met schrijven?
Welnee. De geschiedenis gaat door, door de wereld gaat een levend woord, het verhaal blijft gaan. De Geest is te ongrijpbaar om definitief gestold te worden in menselijke taal, veilig op een leesstandaard, met vergulde en gekrulde letters gedrukt. God schrijft niet meer 'een boek', maar nog wel vele geschiedenissen.
Daarnaast is het gesprek over de Bijbel nooit opgehouden. Volgens sommige joodse tradities heeft één Bijbeltekst zeven gezichten en is het gesprek over die tekst soms bijna net zo heilig als de tekst zelf. Op die manier blijft de inspiratie achter de heilige geschriften gewoon doorgaan, eerste eeuw, derde eeuw of 2019.
Eeuwen geleden kwam men met een catechismus voor de jeugd van toen. In de jaren 70 schreef Karel Eykman Woord voor Woord. Twintig jaar later schreef Nico ter Linden Het Verhaal Gaat. Vorig jaar kwam dit uit. God schrijft geen boeken; wij schrijven boeken als neerslag van ervaringen met, gedachten over God en de Bijbel.
Op die wijze breidt God haar oeuvre nog jaarlijks uit. En soms moet iets ook weer geschrapt, wegens: achterhaald.
Voor wie dat wil zien
ging de Bijbelse traditie sowieso natuurlijk gewoon heerlijk door in de kerkgeschiedenis, met net zoveel falen en moois als je in de Bijbel zelf vindt. Talloze heiligenverhalen, onheilige oorlogen, gekonkel over dogma's, inspiratie uit leerstukken.
En toch hebben we de Bijbel ook wel vastgelegd als 'voorlopig definitief' product van Gods inspiratie hier op aarde.
Waarom? Omdat toen toevallig de tijd rijp was? Omdat je toen nog over heilige boeken kon spreken en in deze tijd niet? Omdat de mensen rondom Jezus meer Goddelijke inspiratie hadden gekregen dan welke generatie ook? Uit angst dat er lelijks zou worden toegevoegd, uit angst dat er moois zou worden verwijderd? Uit verlangen naar eenheid van een vroege, internationale kerk? Uit drang naar zelfbehoud en ontwikkeling van institutionele zekerheden? Misschien wel allemaal, vul ze voor jezelf in.
Maar dit boek hebben we, deze Bijbel. Een kennis van me zegt dan: 'Hier kun je 't mee doen'. En daar ben ik het eerlijk gezegd helemaal mee eens.
Niet te weinig; eerder te veel.
Jezus kon de Bijbel samenvatten in heel eenvoudige regels, over naastenliefde enzo. Zijn Bergrede, zijn Onze Vader; allemaal kernachtige teksten die veel christenen in hun jas naaiden, boven hun bed hingen, met zich meedroegen. Het kan veel korter dan de Bijbel die we nu hebben. Alles wat om het grote liefdesgebod heen zit, is bonus, en ik vind het om van te smullen.
Moet God niet nog een boek schrijven?, vraag je. Alsjeblieft niet. Niet nóg meer teksten met het gewicht op hun schouders dat gelovigen aan de huidige Bijbel toekennen. Wat we nu hebben is al niet te bevatten.
Is de Bijbel soms achterhaald, niet meer relevant voor deze tijd?, vraag je.
Nou, soms leggen we een tekst inderdaad even terzijde. Zoals zinnen uit Leviticus, waar ik in de eerste week van deze mailreeks een editie aan wijdde. Maar heel veel teksten waar we in 2019 niets mee kunnen, waren misschien dubbel relevant in 1619. En voor sommige geldt: die kunnen plotseling weer oplichten, een nieuwe betekenis of associatie krijgen, in 2089. Wie zal het zeggen! Daarom is het fijn dat de Bijbel een beetje een lijvig boek is. Elke generatie kan er weer opnieuw doorheen gaan en van verschillende teksten concluderen: 'Deze spreken ons aan! Deze al eeuwen niet meer! Deze nu even niet, maar misschien later weer wel. Met deze had mijn oma niets, maar voor mij is het een toptekst'.
Zo hebben we ruim voldoende heilig materiaal om mee te werken. Moet elke generatie Bijbellezers onvermijdelijk selecteren welk materiaal meer gewicht krijgt dan andere gedeelten. Is dat een prachtig heilig spel. Kunnen we voor méér woorden kijken naar de kerkgeschiedenis en het gesprek en boeken óver God en de Bijbel. Kunnen we voor mínder woorden gewoon een tijdje alleen toe met, ik zeg maar wat, Genesis-Jesaja-Matteüs. Vrijheid en creativiteit alom!
Daar hebben wij geen Allernieuwst Testament bij nodig.
Wie zit daar trouwens überhaupt echt op te wachten?
Na een jaar is het weer ouderwets, in onze tijd, met onze concentratieboog.
En met ons maatschappelijke gezagsprobleem zie ik eigenlijk nooit meer een tekst zó canoniek worden als de Bijbelse geschriften.
Het is goed zo.
|
|
|
|
|
