VeertigVragen #5. Waarom bestaat Leviticus?
Tijdens de Vastentijd behandel ik elke dag een vraag van een lezer. Behalve op zondag dus, anders worden het er meer dan veertig!
Op deze maandagochtend gaat het over het Bijbelboek Leviticus. Want de verhalen van Jozef en Jezus en Mirjam kunnen we wel inspirerend vinden, maar...
"Wat is de theologische waarde van Leviticus? Na de Nashville verklaring zag ik een hoop teksten uit Leviticus die echt niet meer van deze tijd zijn."
Hier gaan we.
|
|
Beste "Leviticus naar de prullenmand",
ja, dat is een lastige. Je vraagt het op een goed moment inderdaad, zo na de Nashville-verklaring. Deze Leviticus-citaten stonden in die verklaring:
'Je mag niet het bed delen met een man zoals met een vrouw, dat is gruwelijk.'
en
'Wie met een man het bed deelt als met een vrouw, begaat een gruweldaad. Beiden moeten ter dood gebracht worden en hebben hun dood aan zichzelf te wijten.'
De Nashville-verklaring werd getekend door onder anderen Kees van der Staaij, dus als je van plan was om SGP te gaan stemmen: weet waar je voor tekent.
Wat is Leviticus?
Het is een boek dat gesitueerd is in de tijd van Mozes en uitgebreide instructies geeft voor het leven in het Beloofde Land - met een bijzondere focus op de priesterlijke dienst.
Rond de tabernakel/tempel rook het volgens Yuval Noah Harari (interessant boek: Homo Deus) meer naar een shoarmatent dan naar wierook, en dus gaat het in Leviticus veel en uitgebreid over dierenoffers. Maar je leest er ook heel specifieke seksuele ge- en verboden, en je leest er over godsdienstige feesten en over schuld en verzoening. Een deel overlapt met andere wetgevende teksten uit de Thora, zoals Exodus en Deuteronomium.
Ik kan zijn schrijven eerlijk gezegd niet uitstaan, maar heel veel mensen wel, dus hier tip ik eerst even: Rob Bell. Ere wie ere toekomt. Rob heeft het gewaagd om een commentarenserie over Leviticus te maken. Lees hier alvast iets op Lazarus. Klik op het plaatje hieronder om zijn audioboek over Leviticus te luisteren. Het geeft vast veel handvatten om iets meer je weg met dit lastige Bijbelboek te vinden.
[tekst gaat door onder het plaatje]
|
|
Zelf heb ik nog nooit gepreekt over Leviticus.
Dat zal geen toeval zijn: ik heb net zo goed moeite met een bijzonder groot deel van dit Bijbelboek. Sommige bepalingen zijn letterlijk uit de tijd (ik offer geen tortelduiven meer bij een priester) en sommige zijn figuurlijk uit de tijd (toch Nashville?).
Toch kan ik er wel wat mooie dingen in aanwijzen die wat mij betreft naar voren moeten springen als je in Leviticus aan het lezen bent. Ik noem er drie.
1. Zorgvuldig leven.
Leviticus is het boek dat je voorschrijft om extreem zorgvuldig met bloed om te springen. (Op basis van een Leviticustekst zijn Jehova's Getuigen tegen bloedtransfusie). In bloed zit ziel. Dat uitte Leviticus onder andere door minutieus te controleren hoe we met onze vleesconsumptie omgaan, en met onze dieren. Bewust slachten. Vind ik geen gekke houding.
Het staat symbool voor alles wat Leviticus het volk wilde voorhouden. Je moet zorgvuldig leven. Als je een vergrijp hebt gedaan, is er verzoening nodig. Zelfs als je per ongeluk iemand onrecht heb aangedaan is die verzoening gewenst. Het leven is heilig, en het is een heilige zaak om voortdurend op te letten of je wel in het reine bent met andere levende wezens. Met God, jezelf en de naaste. Dat is heiligheid, en heiligheid is het belangrijkste thema in Leviticus. 'Wees heilig, want ik ben heilig'.
2. Sociale wetgeving.
In Leviticus staan, net zoals in Exodus en Deuteronomium, veel wetten die de zwakkeren beschermen. Heb vreemdelingen lief zoals jezelf, staat bijvoorbeeld in dit boek. Sta op voor oude mensen. Offer geen kinderen op aan jouw eigen waanbeelden. Oog om oog, tand om tand staat ook in Leviticus - Trumps favoriete tekst. Dat was best een prima wet, want het voorkomt een eeuwige spiraal van ongecontroleerde en buitenproportionele wraak.
Verder zijn het sabbatsjaar en het jubeljaar geweldige voorbeelden. Elk zevende jaar moet het land rust krijgen (hallo, ecologie), hoeven tot slaaf gemaakten niet te werken (hallo, vakbonden) en ook je lastdieren niet (hallo, WNF). Elk vijftigste jaar moeten alle schulden worden kwijtgescholden (dag, internationale kredietcrisis)
"Heb je naaste lief als jezelf", volgens Jezus het hart van de Wet, komt trouwens ook uit Leviticus. Ja ja, pas op, straks ga je nog van dat boek houden ook!
[tekst gaat verder onder het plaatje]
|
|
Alain de Botton (zelfde voornaam, zelfde uitgever, zelfde thema) heeft mij gewezen op de waarde van een feest dat uniek is voor Leviticus: Grote verzoendag (of Yom Kippur).
Elke maatschappij kent oplopende conflicten, onderlinge schulden en verwijten, opgebouwde spanningen, zegt de Botton. Maar Mozes vindt daar wat op in het boek Leviticus. Hij zegt: elk jaar zetten we het hele volk om de priester heen. Die priester legt zijn hand op een bok, en spreekt álles uit wat mensen elkaar, zichzelf, de wereld en God hebben aangedaan. Al die smerigheid stuurt de priester vervolgens het land uit, want hij jaagt de zondebok de woestijn in. Een prachtig verzoeningsritueel, zegt Alain de Botton, waar je als moderne maatschappij nog jaloers op mag zijn.
**
Veel christenen hebben in de loop der eeuwen gezegd: die focus van Leviticus op schuld, op verzoening, op bloedvergieten, die kunnen we goed aan Pasen koppelen. Jezus als zondebok, bijvoorbeeld. Het scheuren van het voorhangsel van de tempel ten tijde van Jezus' dood als teken van verzoening, bijvoorbeeld. En, laten we zeggen, de veertigdagentijd als hedendaagse christelijke periode van bewuster leven, goed naar elkaar omzien, je schuld belijden en je omkeren naar een beter leven.
**
Dus zeker - - - het blijft een zeer pittig boek om zo eventjes tussendoor open te slaan. Maar hopelijk had je iets aan deze mail! Tot morgen.
|
|
|
|
|
