Publicaties

PBL - Reflectie op de leefomgevingsthema's in het coalitieakkoord 2021-2025

Het PBL heeft de onderdelen over de leefomgeving uit het coalitieakkoord onderzocht. In een reactie geeft het eufemistisch aan ‘dat de ambities in het coalitieakkoord grenzen aan wat realiseerbaar is’ en ‘de uitwerking van ambitie naar beleid, en van beleid naar uitvoering op gespannen voet staan.’

Bij de gebouwde omgeving is een groot deel van de transitie gestoeld op vrijwilligheid en de bijbehorende subsidies. Maar dit is in de praktijk onvoldoende gebleken. Volgens PBL kan betere participatie helpen de doelen te behalen. Maar er is meer nodig en men zal de “vrijblijvendheid” voorbij moeten gaan. Oftewel – het kan niet bij alleen vrijwilligheid blijven. Op een gegeven moment zal men naar een alternatief moeten, willen we de aardgasvrij doelen halen. Met het risico dat te sterke dwang het tegenovergestelde bereikt. De dwang kan daarom niet zonder oog te hebben voor de verschillende belangen van burgers en ze ook te betrekken bij keuzes. Belangrijk hierbij is natuurlijk dat iedereen uiteindelijk zonder te veel obstakels over kan stappen. Dat past bij het idee dat er van een subsidiebeleid naar een kaderstellend beleid gegaan moet worden.

Daarnaast is het goed om op te merken dat er zonder de juiste vakmensen voorlopig vrij weinig uitgevoerd gaat worden. Het vinden en opleiden van deze mensen is voor energie (en een aantal andere maatschappelijke thema’s) essentieel. Anders stokt het simpelweg bij uitvoering, hoeveel geld er ook tegenaan gesmeten wordt.

Het PBL schat in dat de 7 megaton verwachte reductie een overschatting is van de effectiviteit van de maatregelen. Onder andere door de overlap van verschillende oplossingen.

Consultatie: Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie

De consultatie voor het wetsvoorstel dat de gemeenteraad de bevoegdheid geeft om een wijk aardgasvrij te maken is geopend. Het gaat daarbij om wijzigingen van de Omgevingswet en de Gaswet (en in de toekomst Energiewet). De gemeenteraad kan dit doen door een omgevingsplan vast te stellen (in het kader van de Omgevingswet). Het is de bedoeling dat deze wet in 2024 in werking treedt. De wet regelt ook dat de netbeheerder een voorziening kan aanleggen voor de kosten die samengaan met het gasnet verwijderen. Deze voorziening wordt bekostigd uit de tarieven die gebruikers betalen. Daarnaast wordt geregeld dat de gemeente toegang krijgt tot de namen en adressen van alle woningeigenaren, dus ook de particuliere verhuurders.

In de wet is aangegeven dat bewoners zowel juridische als niet-juridische garanties moeten hebben voor deze transitie. Zo moet er bijvoorbeeld genoeg tijd zitten tussen de aanwijzing en de daadwerkelijke overstap naar duurzame warmte en het verwijderen van de gasleiding. Ook moeten bewoners voor een gelijkwaardig alternatief kunnen kiezen als zij niet mee willen met een collectieve aanpak.

Een belangrijke vraag is hoe de posities van eigenaren, huurders en/of bewoners in het gemeentelijk besluitvormingsproces wordt geborgd. De toelichting op het wetvoorstel gaat hier niet expliciet op in. Het Rijk verwijst voornamelijk naar hoe dit via het Omgevingsbesluit is geregeld.

ACM – Paper Waarborgen voor consumenten in de wijkgerichte aanpak

De ACM heeft haar visie gegeven op hoe bewoners in een wijkaanpak als consumenten beschermd moeten zijn. Belangrijk is dat dit vergelijkbaar moet zijn met hoe het in huidige wetgeving geregeld is. Daarnaast moet transparant en begrijpelijk zijn waarom tarieven lokaal kunnen verschillen (door het decentrale karakter van warmtenetten t.o.v. een nationaal gasnetwerk. Ook moet men tijdig voldoende informatie krijgen over aansluitingen, zeker wanneer er een opt-out systeem wordt toegepast. Daarbij is keuzeruimte essentieel, en deze moet ook tijdig inzichtelijk zijn!

TKI Urban Energy – Innovaties voor Buurtwarmtenetten

Het realiseren van één groot warmtenet in de bestaand bouw lijkt heel lastig. Zeker als er veel bewoners-eigenaren in een buurt zitten. Daarom is er een neiging om kleine buurtwarmtenetten als (tussen)oplossing te zien. Ook is dit een schaal waar coöperaties veel praktischer mee om gaan.

In deze publicatie staat een aantal marktklare oplossing juist voor deze schaal warmtenetten. Er is veel meer mogelijk dan alleen de oude stijl centrale warmtenetten. En met de juiste toepassing van innovaties in de context van de buurt kan er misschien in één keer veel meer.

Overige onderwerpen

Voor wijken waar (nog) geen collectieve oplossing komt maar woningen wel redelijk geïsoleerd zijn kan men met hybride aan de slag. Bij deze route moeten warmtepomp en gasketel wel goed zijn afgesteld op elkaar. Dit betekent juist dimensioneren en instellen zodat de werklast over het jaar zo’n goed verdeeld is. Op een aantal plekken in Nederland is men al van start gegaan met een collectieve uitrol van de hybride warmtepomp. In deze inspiratiegids kan je lezen wat daar van te leren valt. Ben je professional – en wil je goed advies geven over hybride warmtepompen, dan kan de e-learning en leidraad van Enpuls helpen.

Waterstof als onderdeel van de warmtetransitie: wanneer wél?

In principe heeft waterstof (voorlopig) geen plek in de warmtetransitie. Het (groen) produceren is simpelweg nog te kostbaar en inefficiënt om dat te verantwoorden. Maar deze inefficiëntie biedt ook een kans. De “verloren” energie komt namelijk vrij als warmte! Daarom zou het slim zijn grote elektrolysecentrales te koppelen aan warmtenetten, om zo de restwarmte te gebruiken.

Denemarken - nog een idee voor warmte
Hij staat er al een tijdje - maar afgelopen jaar heeft CopenHill op het World Architecture Festival 2021 de prijs voor World Building of the Year 2021 gewonnen. Denemarken wordt vaker als voorbeeld genoemd in de warmtetransitie. Laten we daar de volgende keer ook de restwarmtebron/skihal/wandelroute/klimmuur bij noemen. Doet het vast goed op het gebied van participatie.